In het eerder deze maand gepubliceerde rapport van de Verenigde Naties wordt benadrukt dat de aanpak van het wereldwijde drugsprobleem dringend herzien moet worden. De traditionele benadering, die sterk gericht is op het opleggen van strafmaatregelen, heeft volgens het rapport aanzienlijke schade veroorzaakt. Het rapport dringt er bij staten op aan om effectieve drugsbeleid te ontwikkelen die gebaseerd zijn op respect voor mensenrechten en de bescherming van de volksgezondheid.
Decriminalisatie als krachtig instrument voor bescherming van rechten
Een opvallend punt in het rapport is de oproep tot decriminalisatie van drugsbezit voor persoonlijk gebruik.
Het rapport benadrukt dat wanneer decriminalisatie op een doordachte manier wordt ontworpen en geïmplementeerd, het een krachtig instrument kan zijn om de rechten van mensen die drugs gebruiken te beschermen. Hiermee wordt beoogd om de disproportionele strafmaatregelen te verminderen die momenteel vaak leiden tot stigma, sociale uitsluiting en het ontmoedigen van mensen om hulp te zoeken voor hun drugsgebruik.
In Nederland is het bezit van cannabis overigens nog steeds geen recht. Volgens de wet is het bezit van alle drugs strafbaar. Er zijn wel richtlijnen van het ministerie van justitie, dat als het om een kleine hoeveelheid voor eigen gebruik gaat (tot 5 gram), de wiet ingenomen wordt en er geen vervolging zal plaatsvinden. Ook tijdens het Experiment gesloten coffeeshopketen is dit niet anders.
Menselijk lijden verminderen: een oproep tot beleid gericht op schadebeperking
Volker Türk, de VN-Hoge Commissaris voor de Mensenrechten, benadrukte in het persbericht het belang van een beleid dat niet alleen effectief is in de aanpak van drugsproblemen, maar ook het menselijk lijden minimaliseert. Het rapport dringt erop aan dat wetten, beleid en praktijken die worden ingezet om drugsgebruik aan te pakken, niet mogen leiden tot meer menselijk lijden. Het benadrukt dat de focus moet verschuiven van verbod, repressie en bestraffing naar beleid dat verankerd is in mensenrechten en gericht is op schadebeperking.
Het rapport, dat in opdracht van de VN-Mensenrechtenraad is opgesteld, concludeert dat het disproportionele gebruik van criminele straffen mensen die drugs gebruiken ontmoedigt om hulp te zoeken en bijdraagt aan stigmatisering en sociale uitsluiting. Daarnaast wijst het rapport op alarmerende statistieken uit het World Drug Report van 2023, waaruit blijkt dat mensen die drugs gebruiken onevenredig worden getroffen door bloedoverdraagbare virussen, met bijna 660.000 sterfgevallen per jaar als gevolg van drugsgerelateerde oorzaken. Ook blijkt dat 10 procent van alle nieuwe hiv-infecties wereldwijd in 2021 plaatsvond bij mensen die drugs injecteerden.
Het rapport benadrukt dat de negatieve gevolgen van deze beleidsmaatregelen vooral ernstig zijn voor mensen van Afrikaanse afkomst, vrouwen, inheemse volkeren en jongeren uit arme achtergronden. Türk onderstreepte dat de huidige drugsbeleidsmaatregelen de grootste impact hebben op de meest kwetsbaren en armen in de samenleving.
Daarnaast is er wereldwijd een toename te zien in het gebruik van de doodstraf voor druggerelateerde veroordelingen, in strijd met internationale normen en standaarden voor mensenrechten. Het aantal geëxecuteerde mensen voor druggerelateerde vergrijpen verdubbelde in 2022 ten opzichte van 2021, wat neerkomt op 37 procent van alle wereldwijd geregistreerde executies, zo meldt het rapport.
Türk concludeerde: “De huidige nadruk op dwang en controle om drugs tegen te gaan, leidt tot een toename van schendingen van de mensenrechten, ondanks het groeiende bewijs dat decennia van criminalisering en de zogenaamde ‘oorlog tegen drugs’ noch het welzijn van mensen hebben beschermd, noch druggerelateerde criminaliteit hebben afgeschrikt.”
VN-experts riepen eerder al op tot transformatieve verandering in wereldwijde drugsbeleid
Op International Day Against Drug Abuse and Illicit Trafficking 2023 (afgelopen 26 juni) benadrukten VN-experts de noodzaak om straf te vervangen door steun en beleid te bevorderen dat de rechten van iedereen respecteert.
