Maandag ochtend (op 17 juni) had ik alle tijd om een bloemetje te kopen voor deze feestelijke dag. Voor de cannabis ondernemers waar ik langs ben geweest is het een bijzondere mijlpaal. De verkoop van bloemenproducten mocht gevierd worden met… een ander bloemetje.
Deze dag is het voor bijna 80 coffeeshops een belangrijk moment. Het is nu mogelijk om cannabis te verkopen die aantoonbaar schoon is. Een product waarvan we vrij zeker weten hoeveel werkzame stof er in zit. Geteeld en verwerkt met voorspelbare uitkomst en omstandigheden. Gewoon, ingekocht op factuur en geleverd via vrij normale koeriersdienst.
Verbeterpunten
Laten we er niet omheen draaien – het wietexperiment voelt echt als een experiment. Om Burgemeester Jan Hamming van Zaanstad te citeren: “Prima, we zijn van start – heel erg blij mee – nu nog even de kinderziektes er uit halen.”
En: “Ik heb er vertrouwen in dat dat goed gaat komen.”
Die mening deel ik, al zijn er nog uitdagingen.
Track-en-Trace systeem
Nu dat de overige 8 steden aangesloten zijn in het wietexperiment wordt het drukker bij elke teler. Wekelijks zullen enkele tienduizenden producten verwerkt, ingepakt en verzonden moeten worden. Want: geschat 6500kg/jaar, komt neer op 125kg/week, in 1-grams verpakkingen komt dat neer op 125.000 producten als ondergrens. Per teler, gedistribueerd naar alle coffeeshops die klant zijn.
Om Maikel van Coffeeshop Smokery in Wormerveer te quoten: “Het is 2024, waarom zou het niet met elkaar kunnen praten?”
Systemen die met elkaar kunnen praten
Tijdens mijn eerste studiejaar Technische Bedrijfskunde hadden we het nog over voorbeelden van vooruitgang.
EDI (Electronic Data Interchange) zorgde voor een revolutie in de wereld van transport. Vrachtbrieven werden digitaal uitgewisseld.
Dat was in 2000.
Reflecterend op dit experiment is het daarom niet gek dat er verwacht mag worden dat systemen naadloos met elkaar kunnen praten in de keten.
Verkoop
Voor de winkels is een systeem dat niet naadloos werkt bij ontvangst en verkoop een groot probleem. Vanuit de verschillende steden heb ik begrepen dat ook maandag het systeem niet altijd betrouwbaar loopt; ontvangen van voorraad gaat niet soepel – maar ook de verkoop hapert af en toe. In de opstart van de dag is dat nog overzichtelijk en gelukkig reageren klanten nog met geduld. Toch was ik even bang voor de piek tussen 16:30-20:00 op 17 juni.
Daarnaast hoop ik dat er qua voorraad kunnen opslaan werkbare oplossingen zijn gevonden bij alle verkooppunten. Want ook in de documentaire van Frans Bromet bij 2Doc – Legale Wiet deel 2 – zie je voorbeelden zoals sommige horeca gelegenheden hebben: een kelder onder de werkvloer. Met de hoge omloopsnelheid van de producten en straks waarschijnlijk een nog gefragmenteerder aanbod, best een knelpunt.
Productie
In een andere situatie knelt een ontoereikend systeemontwerp bij telers. Vanuit mijn vorige werk als Business Analyst (‘keukenontwerper’ voor ICT oplossingen) voor groot adviesbureau was het niet goed ophalen en vastleggen van gebruikersspecificaties onaanvaardbaar. Projecten werden stilgelegd als niet duidelijk was wát er gebouwd moest worden, en goedgekeurd door de gebruiker.
Als we kijken naar de vereiste productie volumes die benodigd zijn (tenminste 125.000 producten per week, nog veel hoger als je voorgedraaide joints maakt) zal je een gestroomlijnde verwerking nodig hebben. Knippen, wegen, verpakken, omverpakken, op voorraad leggen, bestellingen rapen, bundelen en verzenden. Foutloos, volgens afspraak in aantallen, gewicht en tijdstip.
Al die handelingen vragen om passende aansluiting van proces en registratie. Op het moment van schrijven is dat nog niet geïntegreerd mogelijk. Dat zorgt ongetwijfeld voor uitdagende momenten.
Knippen in grote aantallen
Bij het knippen kun je twee kanten op, machinaal of met de hand. De verschillen kun je duidelijk zien bij deze twee aangekochte producten.
Links een product dat machinaal verwerkt lijkt te zijn; trichoombollen zijn van de top afgevallen (paarse cirkel rechts) en bladdelen zijn ongelijkmatig nog aanwezig op de top (paarse cirkel links). Omdat toppen in de machine tegen elkaar aan botsen en ‘geschoren’ worden krijgt een product een duidelijk ander uiterlijk.
Rechts een product dat hoogstwaarschijnlijk handmatig is geknipt. Door minder heftige bewegingen zijn zichtbaar meer trichoombollen aanwezig.
| Machinaal geknipt | Handmatig geknipt |
|---|---|
 |  |
 |  |
Handmatig knippen heeft bij cannaisseurs de voorkeur, maar het doet ook wat met de productieprijs. Je hebt een legereenheid aan mensen nodig die uren achtereen moeten knippen. Een machine kent omsteltijd, schoonmaak en onderhoud maar kan uren achtereen met 1 soort door zonder klachten.
Wegen, een (te) precies werkje
Bij deze stap wordt het al moeilijker; de cannabis aankoopcultuur in Nederland kent veelal afwegen waar de klant bij is. In veel grote steden is dat soms verworden tot “kies maar welk zakje” als men vooraf afweegt. In het wietexperiment gaat dat niet meer.
Nu is het vooraf ingepakt. Drie punten zorgen voor beperkingen: de vaak ondoorzichtige verpakking, het afwegen en de bovengrens van 5 gram. Afwegen van een gewicht van 1 gram in 1 top is lastig. Een natuurlijk product onverdeeld op exact een gewicht uitzoeken, machinaal, is bijna niet mogelijk. Machines voor relatief hogere afvulsnelheden kunnen niet eenvoudig worden aangekocht.
Daarnaast wil een klant het liefste 1 stuk cannabis, geen verzameling ‘popcorn’; kleine topjes. De verhouding bloem:steel (van takken krijg je volgens de folklore hoofdpijn) is daarmee niet goed.
De grens van 5 gram is een stukje hoofdpijn in het afvullen. Want hoewel er weinig producenten verpakkingen van deze grotere hoeveelheid zullen aanbieden – het is toch een uitdaging. Het gaat om het optellen.
De grens van 5 gram is een stukje hoofdpijn in het afvullen
Als je 5x 1 gram koopt, zit je potentieel over de limiet van 5 gram op zak. Afvullen mag volgens EU richtlijnen voor consumenten goederen met een toelaatbare tolerantie. Dat betekent het gekke ‘℮’ teken op je pak melk of pot pindakaas.
Waar de klassieke coffeeshop opstelling tot en met ongeveer september met precisie weegschalen met de hand kan afwegen, gaat dit in experiment gemeenten helemaal verdwijnen.
Nou is het voordeel dat producten mogelijk verser blijven. Al is het lastig om de consument uit te leggen dat door temperatuur schommelingen en voorverpakt zijn een product bij afvullen 1,00 gram was, maar bij openen misschien 0,94 gram.
Ook het narijpen / curen in de kleine verpakking en effect van luchtvochtigheid op dag van verpakken kunnen zo doorwerken.
Deze punten, het precieze wegen, de afwijkingen en hogere personeelskosten per gram zullen de verklaring zijn van wat ik deze eerste dag van het wietexperiment zag – producten die al per 1,5 en 2 gram worden aangeboden. Niet de precieze 1 gram.
Al zijn deze nu al wel beschikbaar – toch zijn er ook problemen mee; zie de popcorn hierboven.
Verpakken in series
Het verplichte registratiesysteem kent uitdagingen. Waar Bart Vollenberg van Aardachtig bij de NOS uitlegde, processen moeten makkelijker kunnen, met automatische registratie.
Vanuit diverse telers en coffeeshops blijkt dat het verpakkingsproces hoofdpijn bezorgt. Er zijn onlangs nog enkele wijzigingen doorgevoerd die dit proces enigszins versnellen, maar echt snel is het niet.
Rekent u even mee?
We gaan weer even uit van 125.000 producten die verpakt moeten worden.
De simpelste berekening: met een normale werkweek, hoeveel producten moeten er dan per uur verpakt worden? 125.000 stuks / 40 uur = 3.125 stuks per uur, of 52,083 per minuut.
Gaan we uit van 6 seconden voor afwegen en afvullen, foutloos en zonder pauze of omsteltijd, komen we op tenminste 52,083 / 6 seconden per handeling per persoon = 8,6 afgerond 9 personen.
Realistisch gezien, om aan de regels en afspraken te kunnen voldoen die we voor goede werkomstandigheden kennen, zal een dubbel zo groot team meer passend zijn. Mechaniseren is daarom alleen al broodnodig.
Na het afvullen ben je nog niet klaar – waar veel tijd verloren kan gaan is het precies inpakken van precies díé unieke verpakkingen in een omdoos, wederom voorzien van een unieke volgcode.
Tijdrovend en foutgevoelig.
Bestuurlijke successen
Maaike Veeningen, loco burgemeester van Almere, vertelde enthousiast aan de aanwezige media hoe het experiment in Almere bijdraagt aan lokale verbeteringen. Er ging ook een verzuchting rond toen personeel zich realiseerde dat de ‘dagkaartjes’ binnen het experiment zijn opgeheven. Een administratieve last die ik nog niet kende om bij te houden wie hoeveel op een dag gekocht heeft.
Burgemeester Jan Hamming van Zaanstad liet verder weten tevreden te zijn met de toevoeging van een coffeeshop in Wormerveer. De ervaringen zijn ronduit goed te noemen. Het zou fijn zijn als deze ervaringen door de buurt ook bijvoorbeeld bij bezorgde bewoners in Tilburg overgebracht konden worden. Burgemeester Theo Weterings van Tilburg kan zeker wat hulp gebruiken in het wegnemen van angst bij burgers voor de komst van een coffeeshop in een commercieel gedeelte van een woonwijk.
Vestigingsklimaat
Dat er eigenlijk méér coffeeshops nodig zijn om bijvoorbeeld parkeerdruk te verlagen voelt voor veel ambtenaren en burgers tegennatuurlijk.
Als ik echter voormalig burgemeester van Haarlem Bernt Schneiders aanhaal bij de PCN meeting van dit voorjaar streefde men in zijn ambtsperiode naar 1 winkel per 11.000 inwoners. Nu zie je gemiddeld dat per 20-22.000 inwoners 1 coffeeshop wordt toegepast.
Zit je daarboven, kan je aannemen dat straathandel, dealers en thuisbezorging een actief fenomeen zijn in je gemeente.
Ik kijk daarom ook reikhalzend uit naar resultaten van kleinere gemeenten in het experiment. Hopelijk wordt er ook inzichtelijk of gemeenten met weinig winkels en grotere reikwijdte zich vertaalt in meer transacties per opengesteld uur. Zit het aantal transacties gelijk of lager per verrekende populatie dichtheid per km² dan kan dat nader onderzoek voor vestiging van meer coffeeshops rechtvaardigen.
Dat zou voor zulke gemeenten een goede drijfveer zijn om het lokale beleid te herzien. Daarbovenop is het een goede indicator voor huidige 0-optie gemeenten dat er werk aan de winkel is.
Marktwerking
Productvarianten
Zoals we hebben gezien sinds december is het lastig om te beginnen in de volle breedte en diepte. Daarmee bedoel ik dat het assortiment nog niet maximaal is. Breedte in het aantal soorten dat beschikbaar is. Diepte in het aantal productvarianten – toppen, hash, voorgedraaide joint, edibles en mogelijk nog andere producten.
Het publiek en de overheid willen graag dat er snel geleverd wordt. Als telers daaraan willen voldoen, zal er bijgestuurd worden op machines, bloeitijd en andere factoren. Een van de resultaten is dat we bijvoorbeeld nu producten zien van méér dan 1 gram per verpakking. Dit noemden we ook al eerder in dit artikel.
Hooggespannen is de markt over de uiteindelijke kwaliteit van de hash. Dit is voor de vaste klanten en uitbaters van coffeeshops de lakmoesproef. Het kan nog even duren alvorens er echt een uitgebreid assortiment is om te vergelijken. Het heeft voornamelijk te maken met het beschikbaar hebben van voldoende plantmateriaal om hash van te maken.
Ik kan niet in de planning van teeltkamers en kassen kijken van de telers, maar mijn vermoeden is dat alle beschikbare vierkante meters volop worden ingezet om een divers aanbod te leveren in de soorten gedroogde toppen. Daarna verwacht ik dat bijvoorbeeld tactische keuzes gemaakt worden om ergens hash van te maken of een grote hoeveelheid dezelfde planten voor hash te plannen.
Belangrijk is verder om te noemen dat er een vervanging van de bestaande markt wordt nagestreefd
Belangrijk is verder om te noemen dat er een vervanging van de bestaande markt wordt nagestreefd. Hoewel het experiment bijvoorbeeld extracten had kunnen mogelijk maken, is deze categorie expliciet niet toegestaan.
Producten als Shatter, Wax en andere varianten zijn niet toegestaan door hun extractietechnieken.
Dat zorgt ook voor bijvoorbeeld de afwezigheid van cannaboter. Alleen mechanische scheiding is toegestaan. Cannaboter zou met de temperatuur van vandaag dat ik dit schrijf ook een flinke uitdaging worden in de logistiek.
Ik ben zelf benieuwd of bijvoorbeeld de gerijpte temple balls zoals wijlen specialist Frenchy Cannoli deze doceerde in de markt gaan komen.
Prijsopbouw
De producten kennen verschillende prijsklassen. Onder andere heeft dat met bijvoorbeeld de bloeitijd te maken. Per jaar kun je een maximum aantal oogsten plannen met dezelfde vierkante meters. Als je langbloeiende soorten neerzet kun je misschien wel 1x minder oogsten. Dit moet je doorberekenen in je productprijs.
Allerlei factoren die bijdragen aan de kostprijs en kwaliteit van het eindproduct
Ook is er een opbrengst per plant, gebaseerd op plant eigenschappen zoals bijvoorbeeld compacte of luchtige toppen en hoe groot toppen worden. Er zal, om een ‘normaal marktbeeld’ te krijgen, door de klant en budtender geleerd moeten worden dat klassieke kiloknallers als PowerPlant beperkt gekweekt gaan worden.
Dan zijn er nog de verwerkingsmethoden.
Naast de hoeveelheid energie die per gram wordt gespendeerd is er nog de manier van knippen en droogtijd. Allerlei factoren die bijdragen aan de kostprijs en kwaliteit van het eindproduct.
Evenzo kan er op allerlei manieren hash worden gemaakt. Naast bijvoorbeeld bij Bubblehash (ook wel ice-o-lator of waterhash genoemd) verschillende toegepaste mesh-sizes (maasgrootte) en de navenante steeds beperktere hoeveelheid product, laat dit de kosten per gram stijgen.
Graag zou ik de budtender willen uitnodigen de klant mee te nemen in ‘plezier per portie’. Mijn vermoeden is dat de onverschillige klant goed bediend kan worden met een (pure) voorgedraaide joint.
Graag zou ik zien dat we op de etiketten nog ‘deze verpakking bevat 200mg THC’ en ‘een portie is ongeveer 10-15mg THC’.
Verder is er prima instapmateriaal te krijgen voor een lagere gemiddelde prijs dan normaal gemeten volgens het Trimbos Instituut in de jaarlijkse THC-monitor.
Graag zou ik zien dat we op de etiketten nog ‘deze verpakking bevat 200mg THC’ en ‘een portie is ongeveer 10-15mg THC’.
Natuurlijk is de benodigde hoeveelheid werkzame stoffen voor elk lichaam wat anders. Desondanks krijg je dan een beter vergelijkingsmateriaal en inzicht in consumptiegedrag als consument. Net als het prijskaartje in de supermarkt met prijs per kilo product.
Je kunt daardoor een meer geïnformeerde keuze maken. En je kunt ook met een gerust hart en hoofd een voorstel doen dat normaliter niet in de prijscategorie ligt van de consument – maar wel netto meer oplevert per portie.
Menukaart
De samenstelling van de menukaart zal mogelijk regelmatig wisselen. Ook zul je verschillen zien tussen winkels die niet allemaal elke soort en elke teler vertegenwoordigd hebben. Dat ligt onder meer aan het inkoop beleid (welke producten vind je als winkel interessant). De teler kan ook voorkeuren hebben of keuzes, afspraken maken met bijvoorbeeld exclusieve producten of soorten. Als consument doe je er dus goed aan om eens verder te kijken dan de vaste locatie voor diversiteit. Maar ook de klantenkring en locatie en functies van een winkel zijn van belang.
Als consument doe je er dus goed aan om eens verder te kijken dan de vaste locatie voor diversiteit
In de klassieke ontmoetingsplek is er vaak meer gesprek; tussen klanten onderling, medewerkers en klanten. Deze plek blijft hard nodig, een omgeving waar je met gelijkgezinden samen kan zijn en kan consumeren. Veelal voor mensen onder de 30 jaar is dat steeds moeilijker om in een privé situatie te hebben. In zo’n huiskamer situatie zul je vaker producten van elkaar vergelijken en bespreken wat de kwaliteiten en tekortkomingen of persoonlijke visie is.
Daar tegenover staat de snelle afhaallocatie, in het huidige beleidsbeeld van gemeenten graag gezien. Wat men daarbij vergeet is dat er daarmee letterlijk klanten op straat gezet worden voor consumptie en dat vaak in de omgeving doen. Vergelijk deze locatie meer met een ‘To-Go’ winkel qua supermarkten. Het is niet per sé in het belang van een snel afhaalloket om veel keuze te bieden. Vaak zie je de veelgevraagde producten terugkomen en minder aandacht voor niche producten.
Interessant wordt het voor de ‘ertussenin’ locatie; wel met koffie en versnaperingen, maar zonder consumptielounge. Zij hebben het meeste baat bij een duidelijke strategie. Ga je voor veel aanbod tegen concurrerende prijzen, bijvoorbeeld op een locatie met veel aanloop? Dan kun je de Aldi formule gebruiken. Deze keten heeft bijvoorbeeld wel de A-merk chips in de schappen naast het eigen assortiment. Dat komt omdat de klant geneigd is om meer bij deze ene winkel en dat ene winkelmoment te kopen; voor die ene A-merk boodschap ga je dan niet naar nog een winkel.
Daartegenover staat de formule van de luxe nootjeszaak. Vaak zie je die gecombineerd met nog een productcategorie zoals koffie/thee, speciaalbier, wijn of kaas. Juist met eigen producten van de buitencategorie voorziet deze speciaalzaak in een hoogwaardig assortiment en kan ervoor kiezen om niet op een A-locatie te zitten. De klant komt specifiek naar je toe.
Afsluitend
Gelukkig, het wietexperiment is officieel begonnen. Ik wens een ieder een soepele overgangsfase toe. Aan alle eigenaren, medewerkers achter de balie, tussen de planten, in de productie en logistiek – dank voor het meeschrijven en werken aan een stukje Nederlandse geschiedenis. Het zal flink wennen zijn, maar dat een prima product beschikbaar is en nog komt is volgens de verschillende uitlatingen van klanten in de winkels en online al wel aan te nemen.
Er komen nog meer telers en producten op de markt de komende maanden. Er zullen nog onverwachte situaties optreden in teelt, productie, logistiek, administratie, toezicht en verkoop. Mijn verwachting is dat de kwaliteit en diversiteit in aanbod een zeer concurrerend aanbod opleveren ten opzichte van de eerdere producten. Persoonlijk hoop ik op een experiment resultaat waarmee we in Europa een gezonde internationale markt voor recreatieve cannabis kunnen verwelkomen.
