Amsterdam maakt het per direct makkelijker voor coffeeshops om naar een nieuwe locatie te verhuizen. Dat blijkt uit een raadsinformatiebrief (PDF) van burgemeester Femke Halsema van afgelopen vrijdag 16 mei. De wijziging in het coffeeshopbeleid is bedoeld om de spreiding van coffeeshops over de stad te bevorderen en overlast op drukke locaties te beperken.
Tot nu toe konden coffeeshops slechts in uitzonderlijke gevallen verhuizen, omdat ze vastzaten aan locaties op de gedooglijst uit 1997. Onder het nieuwe beleid mag een coffeeshop verplaatsen als er sprake is van niet-verwijtbare overlast en als de nieuwe locatie voldoet aan voorwaarden uit de pilot coffeeshops, zoals goede bereikbaarheid en beperkte impact op de openbare ruimte.
Positieve resultaten uit pilot coffeeshops
De beleidswijziging is gebaseerd op de evaluatie van een pilot waarbij vijf coffeeshops zich vestigden buiten de traditionele gedoogzones. Onderzoek van Breuer en Intraval (PDF) toont aan dat deze verplaatsingen succesvol waren: er ontstond geen extra overlast, het lokale gebruik bleef stabiel en bewoners in de nieuwe buurten bleken open te staan voor gereguleerde verkoop.
Belangrijke succesfactoren waren voldoende parkeergelegenheid, goede bereikbaarheid en actieve inzet van de coffeeshops op het beheer van hun omgeving. De mogelijkheid tot afhaal of consumptie ter plekke bleek daarbij geen doorslaggevende rol te spelen.
Halsema nog steeds voorstander van toeristenverbod
Halsema benadrukt in de brief dat spreiding van coffeeshops slechts een deeloplossing is voor een groter probleem: de verwevenheid van de soft- en harddrugshandel. Volgens haar is alleen een vermindering van de vraag naar cannabis structureel effectief.
Zo schrijft ze in de brief:
Helaas zijn de banden tussen de (achterdeur van de) coffeeshopbranche en ernstige georganiseerde criminaliteit dusdanig verhuld dat de Bibob-screening als instrument om deze verwevenheid tegen te gaan tekortschiet. Daarom is het van belang terug te grijpen op een belangrijke pijler van ons coffeeshopbeleid: kleinschaligheid. Kleinschaliger coffeeshops maken de cannabismarkt minder aantrekkelijk voor georganiseerde criminaliteit. Eerdere pogingen om die kleinschaligheid te bereiken door coffeeshops te sluiten hebben niet het gewenste effect bereikt. Ondanks de vermindering van het aanbod, steeg het toerisme en daarmee de vraag naar cannabis en de omzetten van coffeeshops. Het gevolg is overlast en kwetsbaarheid van de coffeeshopbranche voor o.a. investeringen vanuit de zware misdaad.
Ze blijft dan ook nog steeds voorstander van het zogenoemde ingezetenencriterium schrijft Het Parool, dat toeristen uitsluit van toegang tot coffeeshops—een voorstel dat de gemeenteraad in 2022 verwierp. Daar is nu echter geen meerderheid voor in de gemeenteraad, maar die is er mogelijk wel na de verkiezingen van 2026.
Eigen keurmerk ‘niet iets waar de driehoek tegen is’
Ook haalt ze het idee van een keurmerk aan. Een keurmerk vanuit de overheid zou ‘niet opportuun’ zijn, maar een eigen keurmerk zoals voorgesteld door de Bond van Cannabisdetaillisten (een certificering van een kwaliteitsmanagementsysteem zoals ISO) is ‘niet iets waar de driehoek tegen is’.
“Het zou ook een voordeel kunnen hebben bij de problematiek die coffeeshops ervaren bij het verkrijgen of het behouden van zakelijke bankrekeningen. De komende tijd gaan wij met de Bond verder praten over de inhoud van een dergelijk keurmerk,” legt Halsema uit.
Er is overigens al een landelijk keurmerk voor coffeeshops, opgezet door het Platform Cannabisondernemingen Nederland (PCN), genaamd ‘Keurmerk Cannabis Verkooppunten‘.
Wens om ketenvorming en reclame terug te dringen
Ook haalt ze de beperking van ketenvorming aan als een probleem waar nog steeds aan wordt gewerkt: “Een beperking van de ketenvorming bij coffeeshops zoals wij in 2021 hebben voorgesteld, zal wel worden uitgewerkt omdat dat monopolieposities voorkomt en kleinschaligheid bevordert.”
Ook het reclame maken wil ze terug dringen, schrijft ze: “Tot slot wordt onderzocht op welke wijze het maken van reclame voor drugs of aan drugsgerelateerde producten kan worden teruggedrongen.”
Stagnatie op landelijk niveau frustreert regulering
De gemeenteraad en burgemeester wilden graag deelnemen aan het wietexperiment met stadsdeel Oost, maar de Tweede Kamer blokkeerde deze deelname in maart 2024. Burgemeester Halsema uitte in de brief haar teleurstelling over deze beslissing.
Zij benadrukte dat kleinschaligheid en spreiding van coffeeshops cruciaal zijn om de markt minder aantrekkelijk te maken voor georganiseerde criminaliteit. Volgens haar is het nu aan Amsterdam om binnen de bestaande wetgeving te blijven streven naar een beter gereguleerde markt, ondanks de beperkingen vanuit Den Haag.
In de komende tijd zijn de prioriteiten:
- De verruimde mogelijkheid tot het verplaatsen van coffeeshops.
- De inzet van de ondermijningsbrigade bij coffeeshopcontroles.
- De strengere toets op het levensgedrag.
- Gesprek met de branche over mogelijkheden om transparantie te bevorderen.
- Het beperken van ketenvorming bij coffeeshops.
- Het tegengaan van overtoerisme en overlast in de binnenstad zoals onderdeel van de Aanpak bezoekerseconomie en de Aanpak Binnenstad.
