Het kabinet Rutte IV was nog maar net gevallen of ik kreeg al een vraag in mijn inbox wat er zou gaan gebeuren met het Experiment gesloten coffeeshopketen. Die vraag is dan ook de insteek voor deze column.
Laat ik echter voorop stellen dat ik geen politicoloog ben en net zoals niemand een glazen bol thuis heb (wel een glazen bong). Maar er zijn wel degelijk een aantal zinnige dingen over te zeggen.
Om te beginnen: hoe zijn we hier ook weer gekomen?
10 oktober 2017 werd bekend dat er een wietexperiment zou plaatsvinden voor de regulering van de aanvoer van de coffeeshops. Dat stond in het regeerakkoord in 2017. Het werd een wietproef en geen totale regulering van de achterdeur door het hele land heen.
Bij de formatie zaten de twee uitersten Vera Bergkamp (D66) en Madeleine van Toorenburg (CDA) lijnrecht tegenover elkaar op het dossier cannabis. Bergkamp wilde door met de wietwet, van Toorenburg sloot het liefst per direct nog alle coffeeshops.
Halbe Zijlstra (VVD) stelde voor om als ze er niet uit te komen, dan maar een experiment te doen. Het werd een experiment.
Volgende kabinet gaat over tussentijdse evaluatie van het wietexperiment
Het bleef echter maar duren voordat het experiment van de grond kwam. Inmiddels is er nog steeds maar één teler klaar om te gaan (Fyta) en heeft de consument nog steeds geen gereguleerde wiet in een coffeeshop kunnen kopen.
Wel leerden we uit een brief van zowat precies een jaar geleden (juli 2022) van de ministers van Justitie en Veiligheid en Volksgezondheid, Welzijn en Sport dat het volgende kabinet zal gaan over de tussentijdse evaluatie van het wietexperiment, die stond gepland voor 2024 maar te vroeg zou komen.
Kabinet én Rutte weg: hoe nu verder
Enkelen voorspelden al dat het kabinet Rutte IV het niet uit zou zitten. Wel hadden we eindelijk een D66 minister op VWS met Ernst Kuipers. Wat je voor de rest ook over zijn persoon vindt, duidelijk was dat hij zich wel meer heeft ingezet voor coffeeshops en cannabis in het algemeen dan zijn voorgangers.
Zo werd hij de eerste minister die een werkbezoek bracht aan Canada, bezocht hij een teler, een coffeeshop in Breda en stelde hij voor het medicinale cannabis beleid te wijzigen.
Maar dat Rutte zelf ook nog ermee zou ophouden… Dat had werkelijk niemand zien aankomen. Ondanks dat hij ons beleid wel eens aardig goed heeft uitgelegd in Canada op een school (maar de schoolkinderen wel adviseerde om er vooral niet mee te beginnen), noemde hij het in september 2016 nog ‘troep‘.
Rutte zijn we dus liever kwijt dan rijk in tegenstelling tot Kuipers.
Echter zullen beiden nog wel even blijven zitten, want ze blijven demissionair totdat er een nieuw kabinet is. Daarvoor moeten eerst nog de verkiezingen komen, waarschijnlijk half november, waarna de formatie moet plaatsvinden. Als je je nog kan herinneren hoe lang dat duurde de vorige keer… Kan het best nog wel eens zo zijn dat ze er nog een jaartje zitten.
Wat gaat het volgende kabinet zijn en doen?
Logische volgende vragen die opborrelen zijn ‘Wat gaat het volgende kabinet zijn en doen?’ En ‘Behoort afschaffen wietexperiment of direct doorpakken en legaliseren tot de mogelijkheden?’.
Laten we eerst eens kijken naar de EenVandaag/Ipsos zetelpeiling van net vóór de val van het kabinet.
Daaruit kan je opmaken dat de VVD nog steeds de grootste zou zijn als er nu verkiezingen zouden plaatsvinden, alhoewel de grote vraag natuurlijk is wat het vertrek van Rutte zou doen bij de VVD achterban. Misschien verliezen ze juist zetels, maar wie weet krijgen ze er juist ook bij.
De tweede grootste partij volgens de peilingen is de BBB, die zeggen ‘Zowel inkoop als verkoop van softdrugs door coffeeshops moet legaal worden’. In principe goed nieuws, maar dat betekent voor mij persoonlijk niet dat ik op ze ga stemmen, ik kies liever voor een partij die dat ook wil, maar beter voor het milieu is dan deze door Big Agro opgebouwde partij.
Maar stel dat we de VVD nemen, plus BBB, dan komen we uit op 51 zetels volgens deze peiling. Voor een meerderheid zijn echter 76 zetels nodig van de 150. Dat de BBB met D66 (en/of Pvda/GroenLinks) gaat regeren lijkt onwerkelijk, maar wie weet.
Ook over rechts is het volgens deze peiling nog niet zo makkelijk om tot een formatie te komen.
Behoort afschaffen wietexperiment of direct doorpakken en legaliseren tot de mogelijkheden?
Het is moeilijk denkbaar dat het volgende kabinet het wietexperiment zou staken, daarbij alle telers e.d. zou vergoeden voor hun investeringen en voor de rest terug zou gaan naar het gedoogbeleid waar we al jaren mee zitten. Nu heeft het afgelopen kabinet ook wel bewezen dat het uitkopen van boeren problematisch is, maar tien telers is misschien nog wel doenbaar.
Ik denk persoonlijk echter dat we gewoon op de ingeslagen weg verder zullen gaan. En dat direct doorpakken en alsnog daarmee legaliseren (met thuisteelt en achterdeur), niet echt tot de opties behoort. Dit omdat het wietexperiment dat verhinderd en we dus vast zitten aan dit halfbakken experiment.
Ik hoop echter dat ik er naast zit. Want inmiddels mogen ze in Luxemburg en Malta al zelf thuis kweken, zijn er al lopende experimenten in Zwitserland en willen Tsjechië en Duitsland toch net wat verder gaan dan de Nederlandse wietproef.
